సౌందర్య లహరి 1-100 శ్లోకాలు

సౌందర్య లహరి ప్రథమ భాగః - ఆనంద లహరి భుమౌస్ఖలిత పాదానాం భూమిరేవా వలంబనమ్ । త్వయీ జాతా పరాధానాం త్వమేవ శరణం శివే ॥ శివః శక్త్యా యుక్తో యది భవతి శక్తః ప్రభవితుం న చేదేవం దేవో న ఖలు కుశలః స్పందితుమపి । అతస్త్వామారాధ్యాం హరిహరవిరించాదిభిరపి ప్రణంతుం స్తోతుం వా కథమకృతపుణ్యః ప్రభవతి ॥ 1 ॥ తనీయాంసం పాంసుం తవ చరణపంకేరుహభవం విరించిస్సంచిన్వన్ విరచయతి లోకానవికలమ్ । వహత్యేనం శౌరిః కథమపి సహస్రేణ శిరసాం హరస్సంక్షుద్యైనం భజతి భసితోద్ధూలనవిధిమ్ ॥ 2 ॥ అవిద్యానామంత-స్తిమిర-మిహిరద్వీపనగరీ జడానాం చైతన్య-స్తబక-మకరంద-స్రుతిఝరీ । దరిద్రాణాం చింతామణిగుణనికా జన్మజలధౌ నిమగ్నానాం దంష్ట్రా మురరిపు-వరాహస్య భవతి ॥ 3 ॥ త్వదన్యః పాణిభ్యామభయవరదో దైవతగణః త్వమేకా నైవాసి ప్రకటితవరాభీత్యభినయా । భయాత్ త్రాతుం దాతుం ఫలమపి చ వాంఛాసమధికం శరణ్యే లోకానాం తవ హి చరణావేవ నిపుణౌ ॥ 4 ॥ హరిస్త్వామారాధ్య ప్రణతజనసౌభాగ్యజననీం పురా నారీ భూత్వా పురరిపుమపి క్షోభమనయత్ । స్మరోఽపి త్వాం నత్వా రతినయనలేహ్యేన వపుషా మునీనామప్యంతః ప్రభవతి హి మోహాయ మహతామ్ ॥ 5 ॥ ధనుః పౌష్పం మౌర్వీ మధుకరమయీ పంచ విశిఖాః వసంతః సామంతో మలయమరుదాయోధనరథః । తథాప్యేకః సర్వం హిమగిరిసుతే కామపి కృపాం అపాంగాత్తే లబ్ధ్వా జగదిద-మనంగో విజయతే ॥ 6 ॥ క్వణత్కాంచీదామా కరికలభకుంభస్తననతా పరిక్షీణా మధ్యే పరిణతశరచ్చంద్రవదనా । ధనుర్బాణాన్ పాశం సృణిమపి దధానా కరతలైః పురస్తాదాస్తాం నః పురమథితురాహోపురుషికా ॥ 7 ॥ సుధాసింధోర్మధ్యే సురవిటపివాటీపరివృతే మణిద్వీపే నీపోపవనవతి చింతామణిగృహే । శివాకారే మంచే పరమశివపర్యంకనిలయాం భజంతి త్వాం ధన్యాః కతిచన చిదానందలహరీమ్ ॥ 8 ॥ మహీం మూలాధారే కమపి మణిపూరే హుతవహం స్థితం స్వాధిష్ఠానే హృది మరుతమాకాశముపరి । మనోఽపి భ్రూమధ్యే సకలమపి భిత్వా కులపథం సహస్రారే పద్మే సహ రహసి పత్యా విహరసే ॥ 9 ॥ సుధాధారాసారైశ్చరణయుగలాంతర్విగలితైః ప్రపంచం సించంతీ పునరపి రసామ్నాయమహసః । అవాప్య స్వాం భూమిం భుజగనిభమధ్యుష్టవలయం స్వమాత్మానం కృత్వా స్వపిషి కులకుండే కుహరిణి ॥ 10 ॥ చతుర్భిః శ్రీకంఠైః శివయువతిభిః పంచభిరపి ప్రభిన్నాభిః శంభోర్నవభిరపి మూలప్రకృతిభిః । చతుశ్చత్వారింశద్వసుదలకలాశ్రత్రివలయ- త్రిరేఖాభిః సార్ధం తవ శరణకోణాః పరిణతాః ॥ 11 ॥ త్వదీయం సౌందర్యం తుహినగిరికన్యే తులయితుం కవీంద్రాః కల్పంతే కథమపి విరించిప్రభృతయః । యదాలోకౌత్సుక్యాదమరలలనా యాంతి మనసా తపోభిర్దుష్ప్రాపామపి గిరిశసాయుజ్యపదవీమ్ ॥ 12 ॥ నరం వర్షీయాంసం నయనవిరసం నర్మసు జడం తవాపాంగాలోకే పతితమనుధావంతి శతశః । గలద్వేణీబంధాః కుచకలశవిస్రస్తసిచయా హఠాత్ త్రుట్యత్కాంచ్యో విగలితదుకూలా యువతయః ॥ 13 ॥ క్షితౌ షట్పంచాశద్ ద్విసమధికపంచాశదుదకే హుతాశే ద్వాషష్టిశ్చతురధికపంచాశదనిలే । దివి ద్విష్షట్త్రింశన్మనసి చ చతుష్షష్టిరితి యే మయూఖాస్తేషామప్యుపరి తవ పాదాంబుజయుగమ్ ॥ 14 ॥ శరజ్జ్యోత్స్నాశుద్ధాం శశియుతజటాజూటమకుటాం వరత్రాసత్రాణస్ఫటికఘటికాపుస్తకకరామ్ । సకృన్న త్వా నత్వా కథమివ సతాం సంన్నిదధతే మధుక్షీరద్రాక్షామధురిమధురీణాః భణితయః ॥ 15॥ వర్ ఫణితయః కవీంద్రాణాం చేతఃకమలవనబాలాతపరుచిం భజంతే యే సంతః కతిచిదరుణామేవ భవతీమ్ । విరించిప్రేయస్యాస్తరుణతరశ‍ఋంగారలహరీ- గభీరాభిర్వాగ్భిర్విదధతి సతాం రంజనమమీ ॥ 16 ॥ సవిత్రీభిర్వాచాం శశిమణిశిలాభంగరుచిభిః వశిన్యాద్యాభిస్త్వాం సహ జనని సంచింతయతి యః । స కర్తా కావ్యానాం భవతి మహతాం భంగిరుచిభిః వచోభిర్వాగ్దేవీవదనకమలామోదమధురైః ॥ 17 ॥ తనుచ్ఛాయాభిస్తే తరుణతరణిశ్రీసరణిభిః దివం సర్వాముర్వీమరుణిమని మగ్నాం స్మరతి యః । భవంత్యస్య త్రస్యద్వనహరిణశాలీననయనాః సహోర్వశ్యా వశ్యాః కతి కతి న గీర్వాణగణికాః ॥ 18 ॥ ముఖం బిందుం కృత్వా కుచయుగమధస్తస్య తదధో హరార్ధం ధ్యాయేద్యో హరమహిషి తే మన్మథకలామ్ । స సద్యః సంక్షోభం నయతి వనితా ఇత్యతిలఘు త్రిలోకీమప్యాశు భ్రమయతి రవీందుస్తనయుగామ్ ॥ 19 ॥ కిరంతీమంగేభ్యః కిరణనికురంబామృతరసం హృది త్వామాధత్తే హిమకరశిలామూర్తిమివ యః । స సర్పాణాం దర్పం శమయతి శకుంతాధిప ఇవ జ్వరప్లుష్టాన్ దృష్ట్యా సుఖయతి సుధాధారసిరయా ॥ 20 ॥ తటిల్లేఖాతన్వీం తపనశశివైశ్వానరమయీం నిషణ్ణాం షణ్ణామప్యుపరి కమలానాం తవ కలామ్ । మహాపద్మాటవ్యాం మృదితమలమాయేన మనసా మహాంతః పశ్యంతో దధతి పరమాహ్లాదలహరీమ్ ॥ 21 ॥ భవాని త్వం దాసే మయి వితర దృష్టిం సకరుణా- మితి స్తోతుం వాంఛన్ కథయతి భవాని త్వమితి యః । తదైవ త్వం తస్మై దిశసి నిజసాయుజ్యపదవీం ముకుందబ్రహ్మేంద్రస్ఫుటమకుటనీరాజితపదామ్ ॥ 22 ॥ త్వయా హృత్వా వామం వపురపరితృప్తేన మనసా శరీరార్ధం శంభోరపరమపి శంకే హృతమభూత్ । యదేతత్త్వద్రూపం సకలమరుణాభం త్రినయనం కుచాభ్యామానమ్రం కుటిలశశిచూడాలమకుటమ్ ॥ 23 ॥ జగత్సూతే ధాతా హరిరవతి రుద్రః క్షపయతే తిరస్కుర్వన్నేతత్స్వమపి వపురీశస్తిరయతి । సదాపూర్వః సర్వం తదిదమనుగృహ్ణాతి చ శివ- స్తవాజ్ఞామాలంబ్య క్షణచలితయోర్భ్రూలతికయోః ॥ 24 ॥ త్రయాణాం దేవానాం త్రిగుణజనితానాం తవ శివే భవేత్ పూజా పూజా తవ చరణయోర్యా విరచితా । తథా హి త్వత్పాదోద్వహనమణిపీఠస్య నికటే స్థితా హ్యేతే శశ్వన్ముకులితకరోత్తంసమకుటాః ॥ 25 ॥ విరించిః పంచత్వం వ్రజతి హరిరాప్నోతి విరతిం వినాశం కీనాశో భజతి ధనదో యాతి నిధనమ్ । వితంద్రీ మాహేంద్రీ వితతిరపి సంమీలితదృశా మహాసంహారేఽస్మిన్ విహరతి సతి త్వత్పతిరసౌ ॥ 26 ॥ జపో జల్పః శిల్పం సకలమపి ముద్రావిరచనా గతిః ప్రాదక్షిణ్యక్రమణమశనాద్యాహుతివిధిః । ప్రణామస్సంవేశస్సుఖమఖిలమాత్మార్పణదృశా సపర్యాపర్యాయస్తవ భవతు యన్మే విలసితమ్ ॥ 27 ॥ సుధామప్యాస్వాద్య ప్రతిభయజరామృత్యుహరిణీం విపద్యంతే విశ్వే విధిశతమఖాద్యా దివిషదః । కరాలం యత్క్ష్వేలం కబలితవతః కాలకలనా న శంభోస్తన్మూలం తవ జనని తాటంకమహిమా ॥ 28 ॥ కిరీటం వైరించం పరిహర పురః కైటభభిదః కఠోరే కోటీరే స్ఖలసి జహి జంభారిముకుటమ్ । ప్రణమ్రేష్వేతేషు ప్రసభముపయాతస్య భవనం భవస్యాభ్యుత్థానే తవ పరిజనోక్తిర్విజయతే ॥ 29 ॥ స్వదేహోద్భూతాభిర్ఘృణిభిరణిమాద్యాభిరభితో నిషేవ్యే నిత్యే త్వామహమితి సదా భావయతి యః । కిమాశ్చర్యం తస్య త్రినయనసమృద్ధిం తృణయతో మహాసంవర్తాగ్నిర్విరచయతి నిరాజనవిధిమ్ ॥ 30 ॥ చతుష్షష్ట్యా తంత్రైః సకలమతిసంధాయ భువనం స్థితస్తత్తత్సిద్ధిప్రసవపరతంత్రైః పశుపతిః । పునస్త్వన్నిర్బంధాదఖిలపురుషార్థైకఘటనా- స్వతంత్రం తే తంత్రం క్షితితలమవాతీతరదిదమ్ ॥ 31 ॥ శివః శక్తిః కామః క్షితిరథ రవిః శీతకిరణః స్మరో హంసః శక్రస్తదను చ పరామారహరయః । అమీ హృల్లేఖాభిస్తిసృభిరవసానేషు ఘటితా భజంతే వర్ణాస్తే తవ జనని నామావయవతామ్ ॥ 32 ॥ స్మరం యోనిం లక్ష్మీం త్రితయమిదమాదౌ తవ మనో- ర్నిధాయైకే నిత్యే నిరవధిమహాభోగరసికాః । భజంతి త్వాం చింతామణిగుననిబద్ధాక్షవలయాః శివాగ్నౌ జుహ్వంతః సురభిఘృతధారాహుతిశతైః ॥ 33 ॥ శరీరం త్వం శంభోః శశిమిహిరవక్షోరుహయుగం తవాత్మానం మన్యే భగవతి నవాత్మానమనఘమ్ । అతశ్శేషశ్శేషీత్యయముభయసాధారణతయా స్థితః సంబంధో వాం సమరసపరానందపరయోః ॥ 34 ॥ మనస్త్వం వ్యోమ త్వం మరుదసి మరుత్సారథిరసి త్వమాపస్త్వం భూమిస్త్వయి పరిణతాయాం న హి పరమ్ । త్వమేవ స్వాత్మానం పరిణమయితుం విశ్వవపుషా చిదానందాకారం శివయువతి భావేన బిభృషే ॥ 35 ॥ తవాజ్ఞాచక్రస్థం తపనశశికోటిద్యుతిధరం పరం శంభుం వందే పరిమిలితపార్శ్వం పరచితా । యమారాధ్యన్ భక్త్యా రవిశశిశుచీనామవిషయే నిరాలోకేఽలోకే నివసతి హి భాలోకభువనే ॥ 36 ॥ విశుద్ధౌ తే శుద్ధస్ఫటికవిశదం వ్యోమజనకం శివం సేవే దేవీమపి శివసమానవ్యవసితామ్ । యయోః కాంత్యా యాంత్యాః శశికిరణసారూప్యసరణే- విధూతాంతర్ధ్వాంతా విలసతి చకోరీవ జగతీ ॥ 37 ॥ సమున్మీలత్ సంవిత్ కమలమకరందైకరసికం భజే హంసద్వంద్వం కిమపి మహతాం మానసచరమ్ । యదాలాపాదష్టాదశగుణితవిద్యాపరిణతి- ర్యదాదత్తే దోషాద్ గుణమఖిలమద్భ్యః పయ ఇవ ॥ 38 ॥ తవ స్వాధిష్ఠానే హుతవహమధిష్ఠాయ నిరతం తమీడే సంవర్తం జనని మహతీం తాం చ సమయామ్ । యదాలోకే లోకాన్ దహతి మహతి క్రోధకలితే దయార్ద్రా యా దృష్టిః శిశిరముపచారం రచయతి ॥ 39 ॥ తటిత్త్వంతం శక్త్యా తిమిరపరిపంథిఫురణయా స్ఫురన్నానారత్నాభరణపరిణద్ధేంద్రధనుషమ్ । తవ శ్యామం మేఘం కమపి మణిపూరైకశరణం నిషేవే వర్షంతం హరమిహిరతప్తం త్రిభువనమ్ ॥ 40 ॥ తవాధారే మూలే సహ సమయయా లాస్యపరయా నవాత్మానం మన్యే నవరసమహాతాండవనటమ్ । ఉభాభ్యామేతాభ్యాముదయవిధిముద్దిశ్య దయయా సనాథాభ్యాం జజ్ఞే జనకజననీమజ్జగదిదమ్ ॥ 41 ॥ ద్వితీయ భాగః - సౌందర్య లహరీ గతైర్మాణిక్యత్వం గగనమణిభిః సాంద్రఘటితం కిరీటం తే హైమం హిమగిరిసుతే కీర్తయతి యః । స నీడేయచ్ఛాయాచ్ఛురణశబలం చంద్రశకలం ధనుః శౌనాసీరం కిమితి న నిబధ్నాతి ధిషణామ్ ॥ 42 ॥ ధునోతు ధ్వాంతం నస్తులితదలితేందీవరవనం ఘనస్నిగ్ధశ్లక్ష్ణం చికురనికురుంబం తవ శివే । యదీయం సౌరభ్యం సహజముపలబ్ధుం సుమనసో వసంత్యస్మిన్ మన్యే వలమథనవాటీవిటపినామ్ ॥ 43 ॥ తనోతు క్షేమం నస్తవ వదనసౌందర్యలహరీ- పరీవాహస్రోతఃసరణిరివ సీమంతసరణిః । వహంతీ సిందూరం ప్రబలకబరీభారతిమిర- ద్విషాం బృందైర్బందీకృతమివ నవీనార్కకిరణమ్ ॥ 44 ॥ అరాలైః స్వాభావ్యాదలికలభసశ్రీభిరలకైః పరీతం తే వక్త్రం పరిహసతి పంకేరుహరుచిమ్ । దరస్మేరే యస్మిన్ దశనరుచికింజల్కరుచిరే సుగంధౌ మాద్యంతి స్మరదహనచక్షుర్మధులిహః ॥ 45 ॥ లలాటం లావణ్యద్యుతివిమలమాభాతి తవ య- ద్ద్వితీయం తన్మన్యే మకుటఘటితం చంద్రశకలమ్ । విపర్యాసన్యాసాదుభయమపి సంభూయ చ మిథః సుధాలేపస్యూతిః పరిణమతి రాకాహిమకరః ॥ 46 ॥ భ్రువౌ భుగ్నే కించిద్భువనభయభంగవ్యసనిని త్వదీయే నేత్రాభ్యాం మధుకరరుచిభ్యాం ధృతగుణమ్ । ధనుర్మన్యే సవ్యేతరకరగృహీతం రతిపతేః ప్రకోష్ఠే ముష్టౌ చ స్థగయతి నిగూఢాంతరముమే ॥ 47 ॥ అహః సూతే సవ్యం తవ నయనమర్కాత్మకతయా త్రియామాం వామం తే సృజతి రజనీనాయకతయా । తృతీయా తే దృష్టిర్దరదలితహేమాంబుజరుచిః సమాధత్తే సంధ్యాం దివసనిశయోరంతరచరీమ్ ॥ 48 ॥ విశాలా కల్యాణీ స్ఫుటరుచిరయోధ్యా కువలయైః కృపాధారాధారా కిమపి మధురాభోగవతికా । అవంతీ దృష్టిస్తే బహునగరవిస్తారవిజయా ధ్రువం తత్తన్నామవ్యవహరణయోగ్యా విజయతే ॥ 49 ॥ కవీనాం సందర్భస్తబకమకరందైకరసికం కటాక్షవ్యాక్షేపభ్రమరకలభౌ కర్ణయుగలమ్ । అముంచంతౌ దృష్ట్వా తవ నవరసాస్వాదతరలా- వసూయాసంసర్గాదలికనయనం కించిదరుణమ్ ॥ 50 ॥ శివే శ‍ఋంగారార్ద్రా తదితరజనే కుత్సనపరా సరోషా గంగాయాం గిరిశచరితే విస్మయవతీ । హరాహిభ్యో భీతా సరసిరుహసౌభాగ్యజననీ (జయినీ) సఖీషు స్మేరా తే మయి జననీ దృష్టిః సకరుణా ॥ 51 ॥ గతే కర్ణాభ్యర్ణం గరుత ఇవ పక్ష్మాణి దధతీ పురాం భేత్తుశ్చిత్తప్రశమరసవిద్రావణఫలే । ఇమే నేత్రే గోత్రాధరపతికులోత్తంసకలికే తవాకర్ణాకృష్టస్మరశరవిలాసం కలయతః ॥ 52 ॥ విభక్తత్రైవర్ణ్యం వ్యతికరితలీలాంజనతయా విభాతి త్వన్నేత్రత్రితయమిదమీశానదయితే । పునః స్రష్టుం దేవాన్ ద్రుహిణహరిరుద్రానుపరతాన్ రజః సత్త్వం బిభ్రత్తమ ఇతి గుణానాం త్రయమివ ॥ 53 ॥ పవిత్రీకర్తుం నః పశుపతిపరాధీనహృదయే దయామిత్రైర్నేత్రైరరుణధవలశ్యామరుచిభిః । నదః శోణో గంగా తపనతనయేతి ధ్రువమముం త్రయాణాం తీర్థానాముపనయసి సంభేదమనఘమ్ ॥ 54 ॥ నిమేషోన్మేషాభ్యాం ప్రలయముదయం యాతి జగతీ తవేత్యాహుః సంతో ధరణిధరరాజన్యతనయే । త్వదున్మేషాజ్జాతం జగదిదమశేషం ప్రలయతః పరిత్రాతుం శంకే పరిహృతనిమేషాస్తవ దృశః ॥ 55 ॥ తవాపర్ణే కర్ణేజపనయనపైశున్యచకితా నిలీయంతే తోయే నియతమనిమేషాః శఫరికాః । ఇయం చ శ్రీర్బద్ధచ్ఛదపుటకవాటం కువలయం జహాతి ప్రత్యూషే నిశి చ విఘటయ్య ప్రవిశతి ॥ 56 ॥ దృశా ద్రాఘీయస్యా దరదలితనీలోత్పలరుచా దవీయాంసం దీనం స్నపయ కృపయా మామపి శివే । అనేనాయం ధన్యో భవతి న చ తే హానిరియతా వనే వా హర్మ్యే వా సమకరనిపాతో హిమకరః ॥ 57 ॥ అరాలం తే పాలీయుగలమగరాజన్యతనయే న కేషామాధత్తే కుసుమశరకోదండకుతుకమ్ । తిరశ్చీనో యత్ర శ్రవణపథముల్లంఘ్య విలస- న్నపాంగవ్యాసంగో దిశతి శరసంధానధిషణామ్ ॥ 58 ॥ స్ఫురద్గండాభోగప్రతిఫలితతాటంకయుగలం చతుశ్చక్రం మన్యే తవ ముఖమిదం మన్మథరథమ్ । యమారుహ్య ద్రుహ్యత్యవనిరథమర్కేందుచరణం మహావీరో మారః ప్రమథపతయే సజ్జితవతే ॥ 59 ॥ సరస్వత్యాః సూక్తీరమృతలహరీకౌశలహరీః పిబంత్యాః శర్వాణి శ్రవణచులుకాభ్యామవిరలమ్ । చమత్కారశ్లాఘాచలితశిరసః కుండలగణో ఝణత్కారైస్తారైః ప్రతివచనమాచష్ట ఇవ తే ॥ 60 ॥ అసౌ నాసావంశస్తుహినగిరివంశధ్వజపటి త్వదీయో నేదీయః ఫలతు ఫలమస్మాకముచితమ్ । వహన్నంతర్ముక్తాః శిశిరతరనిశ్వాసగలితం సమృద్ధ్యా యత్తాసాం బహిరపి చ ముక్తామణిధరః ॥ 61 ॥ ప్రకృత్యా రక్తాయాస్తవ సుదతి దంతచ్ఛదరుచేః ప్రవక్ష్యే సాదృశ్యం జనయతు ఫలం విద్రుమలతా । న బింబం తద్బింబప్రతిఫలనరాగాదరుణితం తులామధ్యారోఢుం కథమివ విలజ్జేత కలయా ॥ 62 ॥ స్మితజ్యోత్స్నాజాలం తవ వదనచంద్రస్య పిబతాం చకోరాణామాసీదతిరసతయా చంచుజడిమా । అతస్తే శీతాంశోరమృతలహరీమమ్లరుచయః పిబంతి స్వచ్ఛందం నిశి నిశి భృశం కాంజికధియా ॥ 63 ॥ అవిశ్రాంతం పత్యుర్గుణగణకథామ్రేడనజపా జపాపుష్పచ్ఛాయా తవ జనని జిహ్వా జయతి సా । యదగ్రాసీనాయాః స్ఫటికదృషదచ్ఛచ్ఛవిమయీ సరస్వత్యా మూర్తిః పరిణమతి మాణిక్యవపుషా ॥ 64 ॥ రణే జిత్వా దైత్యానపహృతశిరస్త్రైః కవచిభిర్- నివృత్తైశ్చండాంశత్రిపురహరనిర్మాల్యవిముఖైః । విశాఖేంద్రోపేంద్రైః శశివిశదకర్పూరశకలా విలీయంతే మాతస్తవ వదనతాంబూలకబలాః ॥ 65 ॥ విపంచ్యా గాయంతీ వివిధమపదానం పశుపతేః త్వయారబ్ధే వక్తుం చలితశిరసా సాధువచనే । తదీయైర్మాధుర్యైరపలపితతంత్రీకలరవాం నిజాం వీణాం వాణీ నిచులయతి చోలేన నిభృతమ్ ॥ 66 ॥ కరాగ్రేణ స్పృష్టం తుహినగిరిణా వత్సలతయా గిరీశేనోదస్తం ముహురధరపానాకులతయా । కరగ్రాహ్యం శంభోర్ముఖముకురవృంతం గిరిసుతే కథంకారం బ్రూమస్తవ చిబుకమౌపమ్యరహితమ్ ॥ 67 ॥ భుజాశ్లేషాన్ నిత్యం పురదమయితుః కంటకవతీ తవ గ్రీవా ధత్తే ముఖకమలనాలశ్రియమియమ్ । స్వతః శ్వేతా కాలాగురుబహులజంబాలమలినా మృణాలీలాలిత్యం వహతి యదధో హారలతికా ॥ 68 ॥ గలే రేఖాస్తిస్రో గతిగమకగీతైకనిపుణే వివాహవ్యానద్ధప్రగుణగుణసంఖ్యాప్రతిభువః । విరాజంతే నానావిధమధురరాగాకరభువాం త్రయాణాం గ్రామాణాం స్థితినియమసీమాన ఇవ తే ॥ 69 ॥ మృణాలీమృద్వీనాం తవ భుజలతానాం చతసృణాం చతుర్భిః సౌందర్యం సరసిజభవః స్తౌతి వదనైః । నఖేభ్యః సంత్రస్యన్ ప్రథమమథనాదంధకరిపో- శ్చతుర్ణాం శీర్షాణాం సమమభయహస్తార్పణధియా ॥ 70 ॥ నఖానాముద్ద్యోతైర్నవనలినరాగం విహసతాం కరాణాం తే కాంతిం కథయ కథయామః కథముమే । కయాచిద్వా సామ్యం భజతు కలయా హంత కమలం యది క్రీడల్లక్ష్మీచరణతలలాక్షారసఛణమ్ ॥ 71 ॥ సమం దేవి స్కందద్విపవదనపీతం స్తనయుగం తవేదం నః ఖేదం హరతు సతతం ప్రస్నుతముఖమ్ । యదాలోక్యాశంకాకులితహృదయో హాసజనకః స్వకుంభౌ హేరంబః పరిమృశతి హస్తేన ఝడితి ॥ 72 ॥ అమూ తే వక్షోజావమృతరసమాణిక్యకుతుపౌ న సందేహస్పందో నగపతిపతాకే మనసి నః । పిబంతౌ తౌ యస్మాదవిదితవధూసంగరసికౌ కుమారావద్యాపి ద్విరదవదనక్రౌంచదలనౌ ॥ 73 ॥ వహత్యంబ స్తంబేరమదనుజకుంభప్రకృతిభిః సమారబ్ధాం ముక్తామణిభిరమలాం హారలతికామ్ । కుచాభోగో బింబాధరరుచిభిరంతః శబలితాం ప్రతాపవ్యామిశ్రాం పురదమయితుః కీర్తిమివ తే ॥ 74 ॥ తవ స్తన్యం మన్యే ధరణిధరకన్యే హృదయతః పయఃపారావారః పరివహతి సారస్వతమివ । దయావత్యా దత్తం ద్రవిడశిశురాస్వాద్య తవ యత్ కవీనాం ప్రౌఢానామజని కమనీయః కవయితా ॥ 75 ॥ హరక్రోధజ్వాలావలిభిరవలీఢేన వపుషా గభీరే తే నాభీసరసి కృతసంగో మనసిజః । సముత్తస్థౌ తస్మాదచలతనయే ధూమలతికా జనస్తాం జానీతే తవ జనని రోమావలిరితి ॥ 76 ॥ యదేతత్ కాలిందీతనుతరతరంగాకృతి శివే కృశే మధ్యే కించిజ్జనని తవ యద్భాతి సుధియామ్ । విమర్దాదన్యోఽన్యం కుచకలశయోరంతరగతం తనూభూతం వ్యోమ ప్రవిశదివ నాభిం కుహరిణీమ్ ॥ 77 ॥ స్థిరో గంగావర్తః స్తనముకులరోమావలిలతా- కలావాలం కుండం కుసుమశరతేజోహుతభుజః । రతేర్లీలాగారం కిమపి తవ నాభిర్గిరిసుతే బిలద్వారం సిద్ధేర్గిరిశనయనానాం విజయతే ॥ 78 ॥ నిసర్గక్షీణస్య స్తనతటభరేణ క్లమజుషో నమన్మూర్తేర్నారీతిలక శనకైస్త్రుట్యత ఇవ । చిరం తే మధ్యస్య త్రుటితతటినీతీరతరుణా సమావస్థాస్థేమ్నో భవతు కుశలం శైలతనయే ॥ 79 ॥ కుచౌ సద్యఃస్విద్యత్తటఘటితకూర్పాసభిదురౌ కషంతౌ దోర్మూలే కనకకలశాభౌ కలయతా । తవ త్రాతుం భంగాదలమితి వలగ్నం తనుభువా త్రిధా నద్ధం దేవి త్రివలి లవలీవల్లిభిరివ ॥ 80 ॥ గురుత్వం విస్తారం క్షితిధరపతిః పార్వతి నిజా- న్నితంబాదాచ్ఛిద్య త్వయి హరణరూపేణ నిదధే । అతస్తే విస్తీర్ణో గురురయమశేషాం వసుమతీం నితంబప్రాగ్భారః స్థగయతి లఘుత్వం నయతి చ ॥ 81 ॥ కరీంద్రాణాం శుండాన్ కనకకదలీకాండపటలీ- ముభాభ్యామూరుభ్యాముభయమపి నిర్జిత్య భవతీ । సువృత్తాభ్యాం పత్యుః ప్రణతికఠినాభ్యాం గిరిసుతే విధిజ్ఞ్యే జానుభ్యాం విబుధకరికుంభద్వయమసి ॥ 82 ॥ పరాజేతుం రుద్రం ద్విగుణశరగర్భౌ గిరిసుతే నిషంగౌ జంఘే తే విషమవిశిఖో బాఢమకృత । యదగ్రే దృశ్యంతే దశశరఫలాః పాదయుగలీ- నఖాగ్రచ్ఛద్మానః సురమకుటశాణైకనిశితాః ॥ 83 ॥ శ్రుతీనాం మూర్ధానో దధతి తవ యౌ శేఖరతయా మమాప్యేతౌ మాతః శిరసి దయయా ధేహి చరణౌ । యయోః పాద్యం పాథః పశుపతిజటాజూటతటినీ యయోర్లాక్షాలక్ష్మీరరుణహరిచూడామణిరుచిః ॥ 84 ॥ నమోవాకం బ్రూమో నయనరమణీయాయ పదయో- స్తవాస్మై ద్వంద్వాయ స్ఫుటరుచిరసాలక్తకవతే । అసూయత్యత్యంతం యదభిహననాయ స్పృహయతే పశూనామీశానః ప్రమదవనకంకేలితరవే ॥ 85 ॥ మృషా కృత్వా గోత్రస్ఖలనమథ వైలక్ష్యనమితం లలాటే భర్తారం చరణకమలే తాడయతి తే । చిరాదంతఃశల్యం దహనకృతమున్మూలితవతా తులాకోటిక్వాణైః కిలికిలితమీశానరిపుణా ॥ 86 ॥ హిమానీహంతవ్యం హిమగిరినివాసైకచతురౌ నిశాయాం నిద్రాణం నిశి చరమభాగే చ విశదౌ । వరం లక్ష్మీపాత్రం శ్రియమతిసృజంతౌ సమయినాం సరోజం త్వత్పాదౌ జనని జయతశ్చిత్రమిహ కిమ్ ॥ 87 ॥ పదం తే కీర్తీనాం ప్రపదమపదం దేవి విపదాం కథం నీతం సద్భిః కఠినకమఠీకర్పరతులామ్ । కథం వా బాహుభ్యాముపయమనకాలే పురభిదా యదాదాయ న్యస్తం దృషది దయమానేన మనసా ॥ 88 ॥ నఖైర్నాకస్త్రీణాం కరకమలసంకోచశశిభి- స్తరూణాం దివ్యానాం హసత ఇవ తే చండి చరణౌ । ఫలాని స్వఃస్థేభ్యః కిసలయకరాగ్రేణ దదతాం దరిద్రేభ్యో భద్రాం శ్రియమనిశమహ్నాయ దదతౌ ॥ 89 ॥ దదానే దీనేభ్యః శ్రియమనిశమాశానుసదృశీ- మమందం సౌందర్యప్రకరమకరందం వికిరతి । తవాస్మిన్ మందారస్తబకసుభగే యాతు చరణే నిమజ్జన్మజ్జీవః కరణచరణః షట్చరణతామ్ ॥ 90 ॥ పదన్యాసక్రీడాపరిచయమివారబ్ధుమనసః స్ఖలంతస్తే ఖేలం భవనకలహంసా న జహతి । అతస్తేషాం శిక్షాం సుభగమణిమంజీరరణిత- చ్ఛలాదాచక్షాణం చరణకమలం చారుచరితే ॥ 91 ॥ గతాస్తే మంచత్వం ద్రుహిణహరిరుద్రేశ్వరభృతః శివః స్వచ్ఛచ్ఛాయాఘటితకపటప్రచ్ఛదపటః । త్వదీయానాం భాసాం ప్రతిఫలనరాగారుణతయా శరీరీ శ‍ఋంగారో రస ఇవ దృశాం దోగ్ధి కుతుకమ్ ॥ 92 ॥ అరాలా కేశేషు ప్రకృతిసరలా మందహసితే శిరీషాభా చిత్తే దృషదుపలశోభా కుచతటే । భృశం తన్వీ మధ్యే పృథురురసిజారోహవిషయే జగత్త్రాతుం శంభోర్జయతి కరుణా కాచిదరుణా ॥ 93 ॥ కలంకః కస్తూరీ రజనికరబింబం జలమయం కలాభిః కర్పూరైర్మరకతకరండం నిబిడితమ్ । అతస్త్వద్భోగేన ప్రతిదినమిదం రిక్తకుహరం విధిర్భూయో భూయో నిబిడయతి నూనం తవ కృతే ॥ 94 ॥ పురారాతేరంతఃపురమసి తతస్త్వచ్చరణయోః సపర్యామర్యాదా తరలకరణానామసులభా । తథా హ్యేతే నీతాః శతమఖముఖాః సిద్ధిమతులాం తవ ద్వారోపాంతస్థితిభిరణిమాద్యాభిరమరాః ॥ 95 ॥ కలత్రం వైధాత్రం కతికతి భజంతే న కవయః శ్రియో దేవ్యాః కో వా న భవతి పతిః కైరపి ధనైః । మహాదేవం హిత్వా తవ సతి సతీనామచరమే కుచాభ్యామాసంగః కురవకతరోరప్యసులభః ॥ 96 ॥ గిరామాహుర్దేవీం ద్రుహిణగృహిణీమాగమవిదో హరేః పత్నీం పద్మాం హరసహచరీమద్రితనయామ్ । తురీయా కాపి త్వం దురధిగమనిఃసీమమహిమా మహామాయా విశ్వం భ్రమయసి పరబ్రహ్మమహిషి ॥ 97 ॥ కదా కాలే మాతః కథయ కలితాలక్తకరసం పిబేయం విద్యార్థీ తవ చరణనిర్ణేజనజలమ్ । ప్రకృత్యా మూకానామపి చ కవితాకారణతయా కదా ధత్తే వాణీముఖకమలతాంబూలరసతామ్ ॥ 98 ॥ సరస్వత్యా లక్ష్మ్యా విధిహరిసపత్నో విహరతే రతేః పాతివ్రత్యం శిథిలయతి రమ్యేణ వపుషా । చిరం జీవన్నేవ క్షపితపశుపాశవ్యతికరః పరానందాభిఖ్యం రసయతి రసం త్వద్భజనవాన్ ॥ 99 ॥ ప్రదీపజ్వాలాభిర్దివసకరనీరాజనవిధిః సుధాసూతేశ్చంద్రోపలజలలవైరర్ఘ్యరచనా । స్వకీయైరంభోభిః సలిలనిధిసౌహిత్యకరణం త్వదీయాభిర్వాగ్భిస్తవ జనని వాచాం స్తుతిరియమ్ ॥ 100 ॥ సౌందర్యలహరి ముఖ్యస్తోత్రం సంవార్తదాయకమ్ । భగవద్పాద సన్క్లుప్తం పఠేన్ ముక్తౌ భవేన్నరః ॥ ॥ ఇతి శ్రీమత్పరమహంసపరివ్రాజకాచార్యస్య శ్రీగోవిందభగవత్పూజ్యపాదశిష్యస్య శ్రీమచ్ఛంకరభగవతః కృతౌ సౌందర్యలహరీ సంపూర్ణా ॥ ॥ ఓం తత్సత్ ॥ (అనుబంధః) సమానీతః పద్భ్యాం మణిముకురతామంబరమణి- ర్భయాదాస్యాదంతఃస్తిమితకిరణశ్రేణిమసృణః । (పాఠభేదః - భయాదాస్య స్నిగ్ధస్త్మిత, భయాదాస్యస్యాంతఃస్త్మిత) దధాతి త్వద్వక్త్రంప్రతిఫలనమశ్రాంతవికచం నిరాతంకం చంద్రాన్నిజహృదయపంకేరుహమివ ॥ 101 ॥ సముద్భూతస్థూలస్తనభరమురశ్చారు హసితం కటాక్షే కందర్పః కతిచన కదంబద్యుతి వపుః । హరస్య త్వద్భ్రాంతిం మనసి జనయంతి స్మ విమలాః పాఠభేదః - జనయామాస మదనో, జనయంతః సమతులాం, జనయంతా సువదనే భవత్యా యే భక్తాః పరిణతిరమీషామియముమే ॥ 102 ॥ నిధే నిత్యస్మేరే నిరవధిగుణే నీతినిపుణే నిరాఘాతజ్ఞానే నియమపరచిత్తైకనిలయే । నియత్యా నిర్ముక్తే నిఖిలనిగమాంతస్తుతిపదే నిరాతంకే నిత్యే నిగమయ మమాపి స్తుతిమిమామ్ ॥ 103 ॥